کشف یک نشانگر بالقوه برای تشخیص زودهنگام و پیگیری پیشرفت بیماری کبد چرب غیر الکلی

6 آوریل2020 - در تحقیقات اخیر یک نشانگر زیستی در انسان کشف شد که با بیماری کبد چرب غیر الکلی مرتبط است، این نشانگر ممکن است به پزشکان در تشخیص این بیماری در مراحل اولیه کمک کند. محققان همچنین مشخص كردند كه این نشانگر که یک پروتئین معروف به "پروتئین مرتبط با بازسازی عصبی یا NREP" است، نقش مهمی در تنظیم مسیری دارد كه هم اكنون در آزمایشات بالینی به عنوان گزینه درمانی این بیماری مورد بررسی قرار می گیرد.این مطالعه امروز در مجله تحقیقات بالینی(Clinical Investigation) منتشر شد.

به بیماری کبد چرب که به دلیل مصرف الکل ایجاد نمی شود، بیماری کبد چرب غیر الکلی یا NAFLD گفته می شود، که بیش از یک میلیارد نفر در سراسر جهان به آن مبتلا هستند. حتی در کودکان این بیماری بسیار افزایش یافته است، بطوریکه تا حدود 80 درصد از کودکان چاق در سراسر جهان به این بیماری مبتلا هستند. بیماری NAFLD می تواند به بیماری شدیدتری موسوم به استئاتوهپاتیت غیرالکلی  (NASH)پیشرفت کند، و بیماران را در معرض خطر بیشتری برای سیروز یا سرطان کبد قرار دهد.

به دلیل عدم وجود گزینه های درمانی قطعی یا روش های تشخیص زودهنگام، محققان در تلاشند تا نشانگرهای اولیه ی این بیماری را شناسایی کنند. دکتر Rohit N. Kulkarni ، رئیس بخش سلول های جزایر و بیولوژی احیا کننده در مرکز دیابت جاسلین و استاد دانشکده پزشکی هاروارد می گوید: این موضوع به خصوص در زمینه دیابت بسیار مهم است زیرا افراد مبتلا به دیابت نوع 2، بسیار مستعد ابتلا به NAFLD هستند.

نویسنده ی ارشد این تحقیق دکتر Dario F. De Jesus، گوید: ما NREP را به عنوان یک نشانگر نشانگر جدید برای NAFLD شناسایی کردیم که در تنظیم متابولیسم چربی در کبد و در فرآیندی به نام فیبروز نقش دارد، فیبروز در طی پیشرفت بیماری کبد چرب رخ می دهد، و ممکن است منجر به سیروز و سرطان کبد شود.

مطالعات قبلی حاکی از این است که ژنتیک نقش بزرگی در این که چه کسی به NAFLD مبتلا می شود، بازی می کند. اما شواهد دیگر نشان می دهند که عوامل محیطی مانند وضعیت سلامت والدین نیز در ابتلا فرزندان به این بیماری نقش دارند. دکتر Jesus گفت: یكی از عوامل مسبب این بیماری، تأثیر والدین بر فرزندان است، به این معنا كه اگر مادر یا پدر (یا به خصوص هر دو) به سندرم متابولیك مبتلا باشند(یک وضعیت پزشکی همراه با چاقی، قند خون و کلسترول بالا، و سطح انسولین بالا)، احتمال این که فرزند آنها به بیماری کبد چرب غیرالکلی مبتلا شود، بیشتر است.

تیم تحقیقاتی و همكاران دکتر كلكارنی برای اولین بار این فرضیه را در مدلهای حیوانات در مطالعه ای که اخیرا منتشر کرده بودند، آزمایش نمودند. آنها از دو گروه موش استفاده کردند. یک گروه که با دستکاری ژنتیکی، نشانگرهایی از سندرم متابولیک را داشتند و گروه دیگری که دستکاری ژنتیکی نشده و طبیعی بودند. آنها فرزندان این گروه ها را در سه دسته ی مختلف مورد مطالعه قرار دادند: گروه اول تنها یکی از والدین مبتلا به سندرم متابولیک بود، گروه دوم هر دو والدین به این سندرم مبتلا بودند و گروه سوم که هیچکدام از والدین به این سندرم مبتلا نبودند. سپس فرزندان طبیعی ژنتیکی را از بین هر گروه انتخاب کردند و آنها را یا با رژیم غذایی معمولی یا با رژیم غذایی پرکالری و سرشار از چربی، برای تقلید از چاقی، تغذیه کردند و بر رشد آنها نظارت نمودند.

دکتر کالکارنی گفت: هنگامی که فرزندان موشهای سالم با رژیم غذایی عادی تغذیه شدند، تغییر زیادی را در درصد چربی بدنی تجربه نکردند. اما هنگامی که فرزندان گروه های والدین مبتلا به سندرم متابولیک، با رژیم غذایی اندکی پر چرب تغذیه شدند، میزان چربی بدنی آنها به طرز چشمگیری در مقایسه با فرزندان والدین سالم، افزایش یافت. هنگامی که ما محل تجمع چربی را در بدن فرزندان موشهای ناسالم بررسی کردیم، متوجه ی افزایش چشمگیر چربی در کبد آنها شدیم. این فرزندان همچنین میزان بالایی از کلسترول و تری گلیسیرید را در کبد خود داشتند.

محققان یک بررسی عمیق در مسیرهای ژنتیکی فعال در فرزندان سالم در مقابل فرزندانی که بهNAFLD ، مبتلا شده بودند، انجام دادند. آنها متوجه شدند پروتئین NREP در فرزندان ناسالم کاهش می یابد. این اولین باری بود که ارتباط NREP با متابولیسم کبدی مشخص می شد. سپس محققان میزانNREP  را در ظروف کشت افزایش یا کاهش دادند، تا این ارتباط جدید را بخوبی بررسی کنند.

دکتر کالکارنی گفت: هنگامی که سطح NREP را درسلول های کبدی انسان کاهش دادیم، مسیر تولید کلسترول فعال تر و نشانگرهای مرتبط با ایجاد فیبروز افزایش یافتند که دقیقا شبیه اتفاقاتی است که در طول پیشرفت NAFLD رخ می دهد.

محققان می خواستند ارتباط سطح پایین تر NREP با NAFLD را در انسان نیز بررسی کنند. آنها با محققان فنلاندی همکاری کردند زیرا در فنلاند یک بانک اطلاعاتی بزرگ از بیماران مبتلا به NAFLD که در مراحل مختلف این بیماری بودند، وجود دارد که به درک بهتر ارتباط این بیماری با سطح NREP، کمک می کند.

دکتر کالکارنی می گوید: ما تغییرات غلظت این پروتئین را به وضوح تشخیص دادیم و الگویی را یافتیم که نشان می داد با پیشرفت بیماری کبد چرب غیرالکلی، سطح NREP در گردش خون کاهش می یابد. به عبارت دیگر، به محض شروع NAFLD، سطح NREP نیز کاهش می یابد، پس می توان از آن به عنوان یک نشانگر اولیه برای تشخیص NAFLD استفاده نمود.

در این مطالعه، محققان همچنین نشان دادند كه NREP پروتئینی به نام ATPسیترات لیاز (یا ACLY) را تنظیم می كند. ACLY در آزمایشات بالینی به عنوان یک درمان احتمالی برای NAFLD به طور فعال مورد بررسی قرار می گیرد. این بدان معنی است که کشف نقش NREP در NAFLD، نه تنها نشانگر زیستی مفیدی برای ردیابی پیشرفت بیماری کبد چرب غیرالکلی است، بلکه می تواند به ابداع یک درمان برای این بیماری نیز کمک کند.

در ادامه ی تحقیق، آنها قصد دارند به طور ویژه مسیرهایی را که از طریق آنها سندرم متابولیک والدین بر تغییر بیان NREP در فرزندان تاثیر می گذارد، ردیابی کنند. در حال حاضر، آنها یک نشانگر زیستی ارزشمند را برای ردیابی NAFLD در جمعیت عمومی معرفی کرده اند.

دکتر کلکارنی می گوید: ما واقعاً می توانیم در کلینیک، از این پروتئین به عنوان یک نشانگر زیستی در شناسایی افراد در ابتدای شروع بیماری کبد چرب غیرالکلی که غالبا بدون علامت است، استفاده کنیم ، تا افراد بسیار مستعد را شناسایی و با دقت مورد پیگیری قرار دهیم. این کشف چشم انداز مهمی را برای مراقبت های بیشتر و شخصی تر فراهم می کند.

منبع:

https://www.sciencedaily.com/releases/2020/04/200406190426.htm